Is stress mentaal of lichamelijk?
Op mijn to-do lijstje staat dat ik vandaag een blog moet schrijven over stress. En dat geeft mij stress. Blogs schrijven vind ik al lastig en als ik ook nog een deadline heb, vind ik het nog lastiger.
En ik ervaar momenteel al veel stress. Misschien heb je gemerkt dat ik iets minder actief was op social media, maar dat kwam doordat allerlei privé zaken - waaronder de gezondheid van mijn ouders - mijn tijd en energie in beslag namen.
Begrijp me niet verkeerd, want ik ben met alle liefde mantelzorger voor mijn ouders. Maar het geeft wel stress. En dan zorgt zo’n deadline voor een blog voor allerlei negatieve gedachten en krijg ik geen woord op papier.
Stress door de stress. Stress door gedachten en emoties.
Is stress mentaal of lichamelijk?
De term stress wordt veel gebruikt. Meestal zien we het als iets mentaals. En omdat we het als iets mentaals zien, willen we het dus ook mentaal oplossen.
Eigenlijk zeg je met het woord stress niet zo heel veel. Het betekent zoveel als spanning. We bedoelen zoiets als een gevoel van “iets moeten doen” of “geconfronteerd worden met iets wat ons eigenlijk te veel is”. Mentaal dus.
Maar feitelijk is het gevoel een bijwerking van de lichamelijke stressreactie. We krijgen het er gratis bij. Het gevoel van stress, het gevoel van spanning of druk (of zelfs het gevoel dat je niet bestand bent tegen de spanning) wordt veroorzaakt door een lichamelijke reactie.
Wat gebeurt er in je lichaam als je stress voelt?
Stress is een reactie die wordt ‘opgestart’ in een situatie die mogelijk gevaarlijk is. Het is een prachtige reactie of eigenlijk een regelsysteem. De hele dag krijgen we prikkels en input. We horen, zien, voelen, ruiken, proeven en denken van alles. Zowel van buitenaf als vanuit ons lichaam. Hier doen we iets mee. En heel vaak gebeurt dit onwillekeurig, automatisch en onbewust. We hebben er geen invloed op. Bijvoorbeeld dat ons hart sneller gaat kloppen of dat je bloeddruk stijgt of dat we ‘s ochtend actief kunnen worden zodra we wakker zijn.
Ons zenuwstelsel
Deze reacties staan onder invloed van het zogenoemde autonome zenuwstelsel. Dit autonome zenuwstelsel regelt alles in ons lichaam. Het zorgt voor een goed evenwicht tussen actie en rust. Het is een geweldige samenwerking van hormonen, hersenen, suikerhuishouding, darmen en immuunsysteem.
Als onze hersenen informatie krijgen en vervolgens beoordelen dat we ‘in gevaar’ zijn, dan zal het zenuwstelstel ons automatisch voorbereiden op de meest gepaste actie. Om goed te kunnen reageren, wordt er extra energie vrij gemaakt om de extra inspanning te kunnen doen. Dat is het resultaat van allerlei processen in je lichaam. Na de reactie zal het lichaam weer naar de rust- en herstelfase gaan. De stressreactie wordt weer ‘uit’ gezet. Het is een systeem dat zo oud is als de mensheid. Een oeroud systeem. Een systeem dat prima past op werkelijke bedreigende, vaak acute situaties. Je schrikt, je hebt honger, je wordt aangevallen door een beer (in de oertijd) of je wilt een weg over steken en ziet ineens dat er een auto aankomt (in de moderne tijd).
Stress in de 20ste eeuw
Maar tegenwoordig hebben we te maken met stress-factoren die niet werkelijk bedreigend zijn. Vaak situaties waar ik mijn verhaal mee begon. In de hedendaagse wereld zie je eigenlijk dat we continu in een stress-stand staan. Alsof we nooit ‘klaar’ zijn met de stressreactie. We zetten de stress niet meer uit. Lichamelijk houdt dit eigenlijk in dat we de hele dag aan het hardlopen zijn. Zonder dat we dit daadwerkelijk doen. Hierdoor raakt het stresssysteem uit balans. Door aanhoudende of chronische stress blijft er te weinig energie over voor andere systemen in het lichaam. Waardoor er letterlijk schade ontstaat. En die schade geeft de klachten. En als dit lang duurt dan krijgen we al die nare ‘bijwerkingen’. Je emotionele centrum, je brein en je hormoonsysteem zijn ontregeld waardoor je je bijvoorbeeld gejaagd voelt, niet kan slapen, paniekaanvallen krijgt, verdrietig bent of boos wordt om niets of waardoor je slecht kunt onthouden en concentreren. Allerlei signalen dat ons lichaam uit balans is. De mate van bijwerkingen of hoe je die ervaart zijn afhankelijk van je eigen persoonlijke situatie. Niemand is hier gelijk in. De ene persoon is strakker of gevoeliger afgesteld.
Wat kun je nu doen als je stress ervaart?
Nu je weet dat stress eigenlijk lichamelijk wordt veroorzaakt in plaats van mentaal, kan ik je tips geven om met stress om te gaan. Trouwens kortdurende stress is geen enkel probleem ook niet als je gedurende die periode wat last hebt van de stress. Normaal gesproken kan je dan weer terug naar rust en herstel. Als het langer duurt is het goed om het serieus te nemen. Terug naar balans kan je grotendeels bewerkstelligen door lichamelijk te herstellen. Hoe?
Rustig bewegen!
Zorg voor veel ochtendlicht voor het in balans brengen van ons bioritme. Ga dus ’s ochtends lekker wandelen buiten. Als je bioritme in balans is, zal je beter slapen en zal je hippocampus (een onderdeel van je hersenen die een belangrijke rol speelt bij het reduceren van stress) groter worden. Als de hippocampus groter wordt, zal de amygdala kleiner worden. De amygdala is een onderdeel van de hersenen dat een belangrijke rol speelt bij emoties. Bij stress zorgt het vaak voor negatieve gedachten.
Eet veel vezels (zie mijn blog over gezond eten en gezonde darmen).
Ga leuke dingen doen. Dat klinkt als een cliché, maar het is echt waar. Als we stress ervaren is de amygdala overbelast en zorgt het vaak voor negatieve gedachten. We kunnen de amygdala verkleinen door creatief bezig te zijn. Dat leuke dingen doen tijdens stress écht helpt is dus lichamelijk te verklaren.
En wat ga ik nu doen met mijn stress?
Nu moet ik mijn eigen advies natuurlijk opvolgen. Maar ik vind dat zo ontzettend moeilijk. Ik heb een aantal leuke online cursussen gepland staan, maar deze blog is tenminste al weer geschreven :-). Het heeft mij in ieder geval weer even geholpen om alles op een rijtje te zetten. Hopelijk heb jij er ook wat aan gehad.
Meer weten over stress tijdens de overgang?
In mijn Overleef De Overgang Methode (ODO-methode) is 1 video volledig gewijd aan stressmanagement in combinatie met de overgang. In deze video leer je hoe stress de overgang beïnvloedt en ontdek je hoe je stress vermindert om beter in je vel te zitten.
De andere video’s gaan over het vrouwenlichaam, hormonen, overgangsklachten, darmen & voeding en slaap & daglicht. Dit alles komt te samen in de allerlaatste video waarbij je je eigen overgangsrecept gaat maken.
Ook ontvang je diverse handige invulschema’s om je stress, voeding, slaap en daglicht in kaart te brengen. Die invulschema’s heb je nodig om de ingrediënten voor je overgangsrecept te bepalen.
De ODO-methode is praktisch en informatief tegelijk. Alles is wetenschappelijk onderbouwd en de adviezen zijn heel praktisch en haalbaar voor drukke vrouwen.
Je stress en rustmomenten bijhouden in een handig GRATIS invulschema
Het kan handig zijn om je stress en rustmomenten bij te houden in een handige invulschema. Het invulschema is onderdeel van mijn Overleef De Overgang Methode (ODO-methode), maar is ook los daarvan te gebruiken om specifiek je stress en rustmomenten in kaart te brengen.
Print dit gratis schema een paar keer en vul iedere dag in hoe jij je stress die dag ervaart.
Op schaal van 1 t/m 5.
En ik wil ook graag dat je iedere dag invult of je een rustmomentje hebt gepakt. Waarom ook rustmomenten in kaart brengen? Omdat het vaak moeilijk - soms onmogelijk is - om stress te vermijden. Het hoort ook een beetje bij het leven. Stel dat je vader of moeder ernstig ziek is en intensieve verzorging nodig heeft. Daar kun je veel stress bij ervaren. Maar het moet nu eenmaal gebeuren. En dat geeft ook niet, want je lichaam kan echt wel eventjes wat aan. In plaats van te kijken hoe je je stress reduceert, kun je ook kijken of je voldoende rustmomenten pakt. Rustmomenten zorgen namelijk voor herstel en zijn dus ontzettend belangrijk. En het pakken van rustmomenten is veel makkelijker dan het reduceren van stressmomenten. Voorbeelden van rustmomenten zijn wandelen (maar geen sporten!), tekenen, yoga, mediteren of voor je uit staren.
Print het invulschema om je stress en rust in kaart te brengen een paar keer;
Leg het op een zichtbare plek in je huis of op je werk;
Vul iedere dag in, in hoeverre jij stress hebt ervaren (op schaal van 1 t/m 5);
Geef ook aan of je iedere dag een rustmoment hebt gepakt.
Het invulschema geeft inzicht in hoeverre je stress ervaart. Als je tegelijkertijd ook mijn invulschema’s over voeding en slaap invult, kun je ook zien of er een relatie tussen alle factoren is.